Własność intelektualna to w zasadzie wielki worek na to COŚ, co wymyślisz. Specjalnie nazywam to „CZYMŚ”, bo to COŚ może być czymś materialnym lub nie. Rezultat projektu oznacza właśnie to COŚ.
Własność intelektualna – czym właściwie jest?
Najprościej zilustrować to tak:
Sama własność intelektualna kojarzy się z procesem myślowym, dzięki któremu wytworzysz wartość niematerialną, np. napiszesz książkę (liczy się tekst książki) jak i materialną (rzecz/produkt, np. kosiarka z masą opcji i wbudowanym oprogramowaniem itd.).
I tu pierwsze zdziwienie. Czyli własność intelektualna zawiera w sobie również własność przemysłową? Właśnie tak jest. Bo w sumie czym jest wynalazek czy znak towarowy? Ktoś go musi wymyśleć 😉 Ta myśl, tok myślowy, wymyślony proces produkcji podchodzi pod prawo autorskie. Natomiast prawo własności przemysłowej istnieje, ale jego ochrona z zasady zależna jest od zgłoszenia w odpowiednim urzędzie.
To jedna z kluczowych kwestii, aby móc odróżnić prawo własności przemysłowej od praw autorskich.
Ochrona – od kiedy działa prawo autorskie na rezultat projektu?
Własność intelektualna to nie tylko myśl, ale również know-how firmy, baza danych czy nowa odmiana rośliny. Tyle że sam sposób ochrony się różni. Własność przemysłowa jest chroniona od momentu zgłoszenia przedmiotu ochrony (np. rezultatu projektu). I tu niezależnie od tego czy tą ochronę otrzyma, czy jednak nie, jest dowód, że COŚ należy do Ciebie. Prawo autorskie zaś jest chronione od momentu ukończenia tworzenia. Niezależnie ile trwa. Koniec nie oznacza momentu, kiedy powiesz, że skończyłeś. Nawet niedokończone dzieło podlega już prawie autorskiemu. Czyli praktycznie od chwili, kiedy zaczynasz tworzyć/wymyślać (bo trudno ocenić, kiedy jest jego koniec). Jako autor, dzieło Twoje chronione jest zanim zostanie przez Ciebie gdziekolwiek opublikowane czy zgłoszone, np. w Urzędzie Patentowym. To ważne z punktu widzenia potencjalnej tajemnicy przedsiębiorstwa i w ogóle udowadniania kto był pierwszy.
Ochrona – w jakiej formie chronić rezultat projektu?
Jak już wspomniałam własność przemysłową od tworu intelektualnego sensu stricte odróżnia fakt, że ochrona pierwszego to np. patent, a druga to prawo autorskie. Wspomniany patent wymaga ujawnienia rozwiązania jak i jego ochrona jest na pewien czas. Prawo autorskie chroni Twoją myśl, know-how niezależnie, czy tą myśl ujawnisz, czy jednak nie. Działa również tak, że należy się od tak. Prawo autorskie działa również przez pewien czas, ale nie zależy od opłat czy regionu.
Ochrona – czy obejmuje cały świat?
W zasadzie własność przemysłowa ogranicza region ochrony. Jeśli chcesz mieć patent, to możesz go mieć na danym terytorium. Np. w Polsce czy całej UE albo i w USA czy Chinach. Warto zwrócić na to uwagę chcąc cokolwiek patentować. W zakresie praw autorskich, ochrona nie zależy od regionu.
Ochrona – jak długo trwa?
W przypadku własności przemysłowej – z reguły 20 lat, ale trzeba za wydłużenie ochrony zapłacić. Z kolei w przypadku praw autorskich ochrona trwa do 70 lat po śmierci twórcy (ostatniego ze współtwórców).
Urząd Patentowy a prawo autorskie
Pamiętaj, jeśli zgłosisz to COŚ do Urzędu Patentowego, będziesz mieć prawo do odszkodowania, gdy ktoś bezprawnie z tego skorzysta. Jak inaczej możesz udowodnić, że to było Twoje? Oczywiście nie wszystko ma powiedzmy „zdolność patentową”, bo np. stan techniki pokazuje, że takie rozwiązania już istnieją bądź cokolwiek konkretnego na ten temat było wygłaszane publicznie. Tak czy inaczej próba zgłoszenia oficjalnego oznacza, że masz dowód, że to COŚ jest Twoje (albo przynajmniej Ty pierwszy to zgłosiłeś już bez wchodzenia w szczegóły, czy przedmiot ochrony prawnie należy do Ciebie).
Ochrona praw autorskich – czy warto chronić rezultat projektu?
Najpierw przyjrzyjmy się rodzajom praw autorskich własności intelektualnej. Prawo autorskie ma dwie ważne cechy:
- Osobiste (niezbywalne) – związane bezpośrednio z Tobą. Prawa te nie mogą zostać od tak przeniesione na inną osobę, bo dotyczą wyłącznie Ciebie. I TY posiadasz prawo do wskazania, w jaki sposób twoje dzieło ma zostać udostępnione publicznie. Chyba, że nie udowodnisz, że to dzieło jest Twoje…
- Majątkowe – dotyczy szczególnie korzyści majątkowych (jak sama nazwa wskazuje). TY masz prawo decydować, w jaki sposób dane dzieło będzie przekazane, upublicznione, na jakich polach eksploatacji i za jaką kwotę. Np. udzielasz firmie X licencji do wymyślonego przez Ciebie oprogramowania na danych polach eksploatacji. W praktyce firma X może używać oprogramowanie w określony z góry sposób za określoną kwotę (lub nieodpłatnie) i co ważniejsze – tylko przez określony czas. Twoje prawa majątkowe będą przysługiwały Tobie a potem Twoim spadkobiercom do 70 lat po Twojej śmierci. W przypadku gdy dzieło tworzyłeś razem ze współtwórcą to prawa majątkowe obowiązują 70 lat liczone od dnia śmierci ostatniego współtwórcy (dla rodzin w ramach obydwu spadków 😉).
A zatem dlaczego warto chronić rezultat projektu?
- Chronisz swoje dzieło, które ktoś może wykorzystać bezprawnie i bez wynagrodzenia. Tym samym chronisz się przed konkurencją na rynku czy próbą naśladowania czy tworzenia podróbek Twojego dzieła.
- Posiadając wyłączne prawo do korzystania z dzieła, a tym samym wyłączne prawo do zarabiania, możesz uzyskać zwrot nakładów z badań czy pieniądze na rozwój oraz marketing (po prostu poprawisz swoją płynność finansową).
- Prawo do własności intelektualnej będącej rezultatem projektu to możliwość rozwoju strategii biznesowej za pomocą wyłącznego prawa do utworu a tym samym działania strategiczne do rozwoju firmy i budowaniu jej pozycji na rynku oraz przewaga nad konkurencyjnymi firmami za sprawą unikalnego produktu/dzieła na rynku.
- Wyłączne prawo daje przedsiębiorstwu (czyli również Tobie) korzyści ekonomiczne za sprawą podniesienia wartości firmy, która stanowi majątek przedsiębiorstwa. Może być elementem wpływającym na zysk poprzez obrót np. ze sprzedaży praw czy udzielenie licencji. Mogą również stanowić aport oraz zastaw lub zabezpieczenie kredytu.
- Posiadanie praw do ochrony intelektualnej danego dzieła podnosi prestiż firmy, ponieważ posiadasz w ofercie wyjątkowy produkt, który jest tylko u Ciebie. W ten sposób Twoja firma odznacza się oryginalnym produktem/usługą oraz innowacyjnością i nowoczesnością.
Podsumowanie
Oczywiście realnie rzecz ujmując – wszystko zależy od tego, czy rezultat projektu ma wartość rynkową i w jakim momencie. Cóż z tego, jeśli wytworu nikt nie kupi. Czasem to COŚ nie jest tak niepowtarzalne albo najzwyczajniej w świecie rynek nie jest na to gotowy… To już kwestia dogłębnej analizy grupy docelowej, konkurencji i w ogóle obserwowania zmian na rynku. Albo podejścia „wzbudzania” potrzeby rynkowej na rezultat projektu. Albo próbujesz wejść na istniejący już rynek albo tworzysz go sam (strategia błękitnego oceanu).
Przytoczone argumenty mimo wszystko powinny Cię przekonać, że warto chronić SWOJE, szczególnie w firmie. Nie dotyczy to tylko w przypadku, gdy tworzysz coś oryginalnego, niepowtarzalnego na rynku. Jednak zanim do tego przejdziesz, warto przemyśleć strategię biznesową swojej firmy jak również określić aktualną i docelową pozycję na rynku.
Artykuł powstał przy współpracy z Moniką Wągiel.
Koniecznie przeczytaj także:
Ochrona własności intelektualnej – własność przemysłowa
