Jeśli bierzesz dofinasowanie, z pewnością masz określony cel, ustaloną strategię działań. To dzięki nim dokładnie wiesz, co chcesz stworzyć. Po ciężkiej pracy powstaje więc to COŚ – rezultat projektu. Pytanie – jak chcesz go chronić? Jak uniknąć bezprawnego jego wykorzystania? A może w ogóle nie myślisz o takiej ochronie? Własność przemysłowa – prawo do czego właściwie?
Niezależnie od Twojej odpowiedzi, duża część twórców raczej woli chronić rezultat projektu. Dlatego jeśli chcesz się jednak zabezpieczyć, na pomoc przychodzi odpowiednia ustawa. To ustawa o ochronie własności przemysłowej. W jaki sposób możesz ochronić swoją ciężką pracę?
Do ochrony własności przemysłowej zaliczają się:
- wynalazki,
- znaki towarowe,
- wzory użytkowe,
- wzory przemysłowe,
- oznaczenia geograficzne,
- topografie układów scalonych.
Zanim jednak przejdę do omówienia poszczególnych rodzajów, zastanów się, do czego nam służy ochrona własności przemysłowej. Posłużę się przykładem. Jako rezultat projektu wynalazłeś innowacyjny silnik do kosiarki. Pewnie pierwsza Twoja myśl – chcesz na tym zarobić. Przynajmniej mieć wyłączne prawo zarobkowe, bo to Ty wymyśliłeś, opisałeś itd. Czemu inni mają korzystać z tego za darmo? A może jednak zechcesz dzielić się swoim rozwiązaniem, ale na zasadzie udzielenia licencji. Cokolwiek by ona tutaj oznaczała. Dlatego tak ważne jest, aby chronić swój dorobek.
Czyli wracam do wyjaśnienia nazw „przedmiotów ochrony przemysłowej”:
Wynalazek
Wynalazek jest czymś, co udało nam się stworzyć w celu rozwiązania lub usprawnienia problemu technicznego. Na ochronę wynalazku jest przyznawany patent. Jest tu również ważny rodzaj wytworzonego przez Ciebie wynalazku. Mogą być to:
- produkty, które są substancjami, maszynami
- sposób, w jaki może coś zostać wykorzystane
- nowe rozwiązanie/użycie istniejących produktów
I teraz ważne są cechy tego produktu, sposobu czy nowego rozwiązania. Te cechy świadczą o tzw. zdolności patentowej. Czyli – czy to COŚ nadaje się do otrzymania ochrony w postaci patentu. Jakie to cechy?
- Nowość (wszystkie elementy nie powinny być częścią już innego wynalazku)
- Posiadanie poziomu wynalazczego (Ty, jako wynalazca, wymyślisz coś nowego, a nie odkryjesz coś już istniejącego)
- Przeznaczenie do stosowania w branży przemysłowej
Najpierw sprawdza się stan techniki – czyli czy nie ma takiego lub podobnego rozwiązania, które mogłoby podważyć zdolność patentową.
Uwaga! Pamiętaj, jeśli Twój wynalazek będzie wykorzystywany sprzecznie z porządkiem publicznym lub obyczajowym, może zostać pozbawiony patentu!
Pamiętaj też, że jeśli zdradzisz cokolwiek na temat wynalazku, np. na jakieś konferencji, to z automatu wynalazek traci zdolność patentową. Chwalenie się więc wynikiem projektu przed przekazaniem dokumentów rzecznikowi patentowemu do prac zgłoszeniowych – dyskwalifikuje z uzyskania patentu.
Po uzyskaniu patentu, możesz wykorzystywać wynalazek na wszystkich jego polach. Posiadasz więc do niego wyłączne prawo w celach zarobkowych lub zawodowych na całym terytorium (np. Rzeczypospolitej Polski czy UE – w zależności gdzie składasz zgłoszenie patentowe).
Patent jest udzielany przez np. Urząd Patentowy RP po wcześniejszym jego zgłoszeniu. Jeśli Urząd udzieli patentu to jest on przyznawany na dany okres, np. dla RP to 20 lat.
Pamiętaj, że musisz odnawiać ważność patentu, a to wiąże się z dodatkowymi opłatami.
Znak towarowy
Znak towarowy to pewien symbol. Za jego pomocą jesteś w stanie odróżnić jeden produkt od drugiego. Dokładnie wiedząc, że dany produkt ma takie oznaczenie, np. Coca-Cola, Orlen czy inne związane z konkretnym producentem danej marki. Może być słowny czy graficzny. Od razu kojarzysz to z konkretnymi produktami czy marką ogólnie. W jaki sposób możesz chronić znak rozpoznawczy Twojego dzieła?
Należy się zgłosić, tak samo jak w przypadku wynalazku, do urzędu patentowego. Najlepiej poprzez rzecznika patentowego. Wtedy ustala się co może być dokładnie przedmiotem ochrony na tle dotychczas chronionych znaków. Np. logo Rozliczanie.com jest chronione w Polsce znakiem towarowym 😊
Wzór użytkowy
To rozwiązania technologiczne, które cechują się kształtem, budową lub zestawieniem elementów niepołączonych konstrukcyjne tworzą przedmiot. Czyli nie sama marka, ale kwestia użytkowa. Cechami wzoru użytkowego odróżniającego się od wzoru technologicznego można rozróżnić w czterech kluczowych kategoriach: nowość, techniczny charakter, użyteczność, trwała postać.
- Nowość: oznacza to, że to co stworzyłeś musi być nowym rozwiązaniem, który wcześniej było nie znane i odkryte przez innych.
- Techniczny charakter: nowe rozwiązanie, w którym chociaż jeden element jest użyteczny.
- Użyteczność: posiada praktyczny charakter i jest funkcjonalny.
- Trwała postać: przedmiot musi mieć trwały charakter, może to tyczyć jednego elementu czyli stworzony przez Ciebie wzór musi dotyczyć przedmiotu materialnego o trwałej postaci np. wzór użytkowy konkretnego modelu telefonu.
Okres ochrony, który możesz otrzymać jest to 10 lat od daty zgłoszenia wzoru użytkowego i również zostaje udzielany przez Urząd Patentowy.
Wynalazek – patent a wzór użytkowy – prawo ochrony (już nie patent)
Wzór użytkowy to coś „mniejszego” niż wynalazek – ale nadal chronisz techniczną stronę rozwiązania.
Wzór przemysłowy
To nowy wytwór o charakterze indywidualnym, np. kształt butelki Coca-Cola. Postać takiego przedmiotu posiada cechy szczególne w kategorii konturów, kształtu, faktury, materiału, kolorystyki. Czyli to, co jest na zewnątrz (a nie techniczna jego strona). Głównymi cechami to nowość i indywidulany charakter. Druga oznacza, że wzór przemysłowy musi się odróżniać od innych wcześniejszych wzorów czyli musi mieć niepowtarzalny charakter/wzór.
Są to produkty, które mają zastosowania od przedmiotów codziennego użytku, po dobra luksusowe ale również meble, samochody jak również części do urządzeń. Np. nowy wzór krzesła. I tu takie krzesło może być przedmiotem ochrony wzoru użytkowego czy przemysłowego.
Czas ochrony to 25 lat od daty zgłoszenia wzoru przemysłowego. Jednak w tym przypadku jest haczyk. Zgłoszenie musi być odnawialne i opłacane co 5 lat. Jeśli nie nastąpi terminowa płatność możesz utracić prawo ochrony z rejestracji.
Po otrzymaniu ochrony nabywasz wyłączne prawo do użytkowania wzoru na danym terenie, np. Rzeczypospolitej Polskiej, w celach zarobkowych jak i zawodowych.
Podsumowanie
Niezależnie czy stworzysz coś wielkiego czy mniejszego jako rezultat projektu, warto dopytać o ochronę prawną Twojego dzieła. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat każdego z wymienionych sposobów ochrony, zerknij na stronę Urzędu Patentowego RP lub poczytaj o tym w broszurze urzędowej.
Oczywiście poza wymienionymi wyżej, można również chronić własność swoją prawami autorskimi. O tym w kolejnym artykule.
Artykuł powstał we współpracy z Moniką Wągiel.
Koniecznie przeczytaj także:
Ochrona własności intelektualnej – prawo autorskie
